Tọa lạc ở trung tâm thành phố Hà Nội là một ngôi trường cổ kính với cây si trăm tuổi, với những mái ngói rêu phong trầm tĩnh qua bao biến động của thời gian, ngôi trường là niềm kiêu hãnh và tự hào của bao thế hệ học trò Thủ đô – Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm.
Được thành lập ngày 7/11/1960 cho đến nay, trải qua 58 năm xây dựng và phát triển, Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm đã qua nhiều lần đổi tên: Trường phổ thông Công nghiệp cấp 3 Hà Nội, Trường phổ thông công nghiệp cấp 3 Hoàn Kiếm, Trường Phổ thông trung học Hoàn Kiếm, Trường phổ thông cấp 3 Trần Phú, Trường THPT Trần Phú, Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm.
Ngày đầu thành lập, trường được đặt tại 33 phố Nhà Chung – Hoàn Kiếm. Lúc đó trường chỉ có 3 lớp với khoảng 150 học sinh, đội ngũ giáo viên công nhân viên gồm trên 30 người do thầy Đỗ Xuân Vọng làm hiệu trưởng. Đến tháng 10 năm 1964, khi chính phủ Pháp bàn giao lại cơ sở trường Albert Sarraut tại số 8 Hai Bà Trưng, trường chuyển về địa điểm hiện nay.
Đây là một mô hình trường mới được thí điểm với nhiệm vụ: dạy chữ, dạy người, dạy nghề. Dù gặp rất nhiều khó khăn nhưng thầy và trò của nhà trường vẫn phấn đấu quyết tâm dạy tốt, học tốt. Năm 1965 trường được công nhận là đơn vị điển hình tiên tiến xuất sắc và vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh kí quyết định thưởng Huân chương lao động hạng Ba.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nổ ra, cùng với những biến động của đất nước, thầy và trò trường Phổ thông công nghiệp cấp 3 Hà Nội phải sơ tán về Thường Tín, Thanh Trì, rồi huyện về Đông Anh. Để tránh những tổn thất, trường chia thành hai trường mới, Trường phổ thông Công nghiệp cấp 3 Hà Nội và Trường phổ thông công nghiệp Hoàn Kiếm. Đến năm 1973, khi hiệp định Paris được kí kết, Mỹ ngừng ném bom bắn phá miền Bắc, cả hai trường lại trở về số 8 Hai Bà Trưng.
Năm 1975 trường đổi tên là Trường phổ thông cấp 3 Hoàn Kiếm, rồi Trường phổ thông trung học Hoàn Kiếm. Trường phát triển với quy mô rộng gồm 54 lớp. Đến năm 1979, Trường Phổ thông trung học Hoàn Kiếm thu nhỏ quy mô, chỉ học ca sáng, ca chiều nhường chỗ cho Trường Phổ thông trung học Trần Phú từ 80 Thợ Nhuộm chuyển về.
Đến tháng 5 năm 1995, Trường Phổ thông trung học Hoàn Kiếm và Trường Phổ thông trung học Trần Phú sáp nhập thành Trường THPT Trần Phú, do thầy Hoàng Trọng Tuấn làm hiệu trưởng. Sau đó, lần lượt là các thầy Nguyễn Châu Điểm, Đỗ Đình Trụ, Nguyễn Hữu Chiệu giữ cương vị hiệu trưởng của nhà trường.
Sau khi Hà Nội mở rộng, ngày 23.1.2009, Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội đã quyết định đổi tên Trường THPT Trần Phú thành Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm do thầy Nguyễn Hữu Chiệu làm hiệu trưởng. Tên gọi mới của nhà trường vừa gợi nhắc bề dày truyền thống của hai trường Phổ thông trung học Hoàn Kiếm và Phổ thông trung học Trần Phú, vừa quy tụ được các thế hệ thầy cô giáo, công nhân viên và học sinh trong một mạch ngầm nguồn cội. Sau thầy Nguyễn Hữu Chiệu là nhà giáo Bùi Thị Minh Nga được giao trách nhiệm Quyền Hiệu trưởng của nhà trường. Tiếp đến là thầy giáo Phạm Đức Doanh giữ cương vị hiệu trưởng của nhà trường. Đặc biệt, tháng 4/2018, nhà giáo Trần Thị Hải Yến vinh dự được bổ nhiệm, trở thành nữ hiệu trưởng đầu tiên của Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm.
Để đáp ứng những yêu cầu của xã hội và để khẳng định vị thế của mình trong ngành giáo dục Thủ đô, thầy và trò Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm đã và đang nỗ lực hết mình để nâng cao chất lượng dạy và học. Say mê, miệt mài đổi mới phương pháp giảng dạy, không ngừng tích lũy và nâng cao tri thức, biết bao thầy cô giáo của nhà trường đã đạt giải cao trong các kì thi giáo viên giỏi cấp Thành phố. Đặc biệt nhiều thầy cô giáo vinh dự được trao tặng những Huân chương, danh hiệu cao quý của Nhà nước, của Thủ tướng Chính phủ, của Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội: thầy Hoàng Trọng Tuấn, thầy Hoàng Chính Bảo, thầy Đỗ Đình Trụ, thầy Nguyễn Châu Điểm, cô Nguyễn Thị Minh Tâm, cô Trịnh Phương Dung ... Tiếp nối thành tích của thế hệ đi trước, thầy giáo Nguyễn Văn Thắng – giáo viên môn Vật lí đã được trao tặng bằng khen của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố và của Ban chấp hành Liên đoàn lao động Việt nam trong hội thi Đồ dùng dạy học tự làm năm học 2006 – 2007, 2008 – 2009, 2011 – 2012. Cô Lê Thị Thúy Vân, cô Trần Thị Uyên, cô Võ Thu Hà, cô Nguyễn Thị Thúy, cô Nguyễn Thúy Lan, cô Đặng Phương Hoa, cô Nguyễn Thị Thu Huyền, cô Hoàng Thị Thu, cô Nguyễn Thị Lan Hương, cô Trịnh Thanh Thuý, cô Phạm Thị Hoa, cô Phạm Thị Thu Hiền và biết bao thầy cô giáo khác từng đạt giải nhất trong kì thi giáo viên giỏi Thành phố. Các thầy, các cô là những con người góp phần rạng danh Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm.
Đáp lại sự tận tâm dạy dỗ của các thầy cô, học sinh Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm cố gắng đạt được những thành tích xuất sắc trong học tập. Biết bao học sinh tiêu biểu được vinh danh trong các kì thi học sinh giỏi Thành phố và các kì thi vào Đại học như: Nguyễn Ngọc Bảo, Phạm Thị Mỹ Hạnh – thủ khoa Đại học Bách khoa, Đặng Ngọc Long – thủ khoa Đại học Ngoại thương, Tạ Minh Châu – Á khoa Đại học Dược, Vũ Quang Vinh – thủ khoa khối C toàn quốc, Lý Ngọc Tuấn – Thủ khoa Học viện Ngân hàng... Và rồi, từ ngôi trường này, biết bao học sinh của Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm đã vươn tới đỉnh cao của thành công. Những cựu học sinh của trường như Hoàng Trung Hải – Ủy viên trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Nguyễn Đình Minh – Vụ Trưởng Vụ Khoa giáo – Văn xã, Văn phòng Chính phủ, Nguyễn Thị Cao Hòa – Tổng lãnh sự nước CHXHCN Việt Nam tại Viễn Đông, Ngô Thị Doãn Thanh – Phó Bí thư thành ủy Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội ... và rất nhiều cựu học sinh của Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm đã và đang đóng góp trí tuệ và sức lực trên nhiều lĩnh vực cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Cùng với hoạt động dạy và học của nhà trường, các hoạt động của Đảng bộ và Công đoàn nhà trường cũng ngày càng lớn mạnh. Đảng bộ của nhà trường từ những ngày đầu với số lượng hơn 20 Đảng viên đến nay đã phát triển thành một Đảng bộ với 46 Đảng viên và chia thành ba Chi bộ. Chi bộ và Đảng bộ của nhà trường liên tục nhiều năm được công nhận là cơ sở Đảng trong sạch và vững mạnh. Nhiều Đảng viên, giáo viên của nhà trường được đề bạt làm cán bộ lãnh đạo ở nơi khác.
Bên cạnh sự phát triển lớn mạnh không ngừng của Đảng bộ, Công đoàn nhà trường cũng là một người đồng hành cùng sự phát triển của nhà trường, là một tổ ấm tin cậy của 106 cán bộ, giáo viên và công nhân viên Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm. Ban chấp hành Công đoàn luôn phối hợp chặt chẽ với Ban Giám hiệu nhà trường xây dựng kế hoạch, chỉ đạo cụ thể, tạo sự đồng thuận trong Hội đồng giáo dục của nhà trường. Các hoạt động cao điểm trong phong trào dạy và học luôn được duy trì đều đặn: Hội giảng chào mừng Ngày nhà giáo Việt Nam 20/11, Hội giảng mừng Đảng mừng xuân, Phong trào viết sáng kiến kinh nghiệm ... Trong các cuộc thi của ngành, giáo viên Trường Trần Phú – Hoàn Kiếm đều đạt được giải cao. Công đoàn luôn chăm lo chu đáo đến đời sống của cán bộ nhân viên trong trường: tổ chức thành công những chuyến tham quan trong dịp hè và đầu năm mới, tổ chức thành công đêm hội trăng rằm đầy ý nghĩa cho con em giáo viên, công nhân viên. Những hoạt động nhân đạo từ thiện hằng năm cũng đã được Công đoàn phối hợp với Ban Giám hiệu nhà trường tổ chức rất tốt. Những món quà ấm áp tình thương của thầy và trò Trường THPT Trần Phú - Hoàn Kiếm đã được trao tặng cho các cán bộ, chiến sĩ các đồn biên phòng Pò Hèn, Sốp Cộp, Lóng Sập ... Hay những em học sinh ở các vùng sâu, vùng xa của Hòa Bình, Lai Châu, Tuyên Quang, Ba Vì…cũng đã nhiều lần được đón nhận những món quà đậm tình nghĩa yêu thương của Công đoàn và Hội đồng giáo dục Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm. Những chuyến đi đã để lại ấn tượng sâu đậm, tốt đẹp về tình quân dân, nghĩa đồng bào, tình đồng nghiệp, và có ý nghĩa giáo dục sâu sắc.
Làm nên tên tuổi của Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm không thể không kể đến phong trào của Đoàn thanh niên và phong trào thể dục thể thao của nhà trường. Những phong trào hoạt động sôi nổi, những giờ hoạt động ngoại khóa bổ ích, những cuộc đấu đầy căng thẳng trên đấu trường thể dục thể thao đã đem lại thành tích, sự hứng thú cho các thế hệ học sinh sau những tiết học căng thẳng. Và cũng từ phong trào của Đoàn thanh niên và phong trào thể dục thể thao của nhà trường, nhiều tài năng được ươm mầm, phát triển. Những tên tuổi như ca sĩ Thanh Tâm, kiện tướng dancesport Nguyễn Chí Anh, ca sĩ Lê Hiếu, nghệ sĩ dương cầm Lưu Đức Anh, nghệ sĩ dương cầm Lưu Hồng Quang, nhạc sĩ Tiên Cookie (Nguyễn Thủy Tiên), ca sĩ Erik (Lê Trung Thành) ... trở thành những nghệ sĩ đang cống hiến cho đời sống văn hóa nghệ thuật của đất nước. Với những đóng góp không nhỏ của mình, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm đã vinh dự được nhận bằng khen của Trung ương Đoàn (22 lần), Bằng khen của Thành Đoàn Hà Nội (28 lần).
Trong năm học 2017 – 2018 vừa qua, Hội đồng giáo dục Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm có 106 cán bộ, giáo viên, công nhân viên. Tổ chức bộ máy nhân sự gồm 01 hiệu trưởng – bà Trần Thị Hải Yến, 02 hiệu phó – ông Nguyễn Đức Trung, bà Trần Thị Hoa Lư. Hội đồng giáo dục của trường có 96 giáo viên, 10 nhân viên được tổ chức thành 6 tổ chuyên môn: Tổ Toán – Tin, Tổ Lý – Công nghệ, Tổ Hoá – Sinh, Tổ Ngữ Văn, Tổ Xã hội, Tổ Ngoại ngữ – Thể dục – Quốc phòng, tổ Văn phòng, Công đoàn, Đoàn thanh niên. 100% cán bộ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn về trình độ, trong đó có 01 Tiến sĩ, 43 Thạc sĩ, còn lại là các Cử nhân khoa học. Đặc biệt, đội ngũ giáo viên của nhà trường đều là những nhà giáo nhiệt tình và tâm huyết với sự nghiệp “trồng người”.
Năm học 2017 – 2018 cũng là năm gặt hái được nhiều thành tích trong công tác dạy và học của giáo viên và học sinh Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm. Về thành tích của giáo viên, trường có 01 giải nhất cuộc thi giáo viên dạy giỏi cấp Thành phố môn Vật Lý, 01 giải nhất, 01 giải ba Hội thi giáo viên dạy giỏi cấp Cụm Hoàn Kiếm – Hai Bà Trưng. Về thành tích của học sinh, trường có 01 giải tư cấp Quốc gia cuộc thi Khoa học – Kỹ thuật, 01 giải nhì cấp Thành phố cuộc thi Khoa học – Kỹ thuật, 14 giải thi học sinh giỏi các môn văn hóa cấp Thành phố,16 giải cuộc thi Olympic Tiếng Anh cấp Thành phố, 114 giải thi các môn văn hóa cấp Cụm. Với những thành tích vượt bậc như vậy, Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm vinh dự được UBND thành phố Hà Nội trao tặng danh hiệu Trường tiên tiến xuất sắc.
Với những thành tích lớn lao mà nhà trường đã đạt được trong gần 60 năm xây dựng và trưởng thành, Trường Trần Phú – Hoàn Kiếm thực sự trở thành ngôi trường giáo dục toàn diện của các thế hệ học sinh, trở trành địa chỉ tin yêu của các bậc cha mẹ học sinh và trở thành niềm tự hòa của ngành giáo dục Thủ đô. Chặng đường phía trước còn nhiều gian nan và thử thách nhưng thầy và trò Trường THPT Trần Phú – Hoàn Kiếm với sức mạnh của truyền thống và những nỗ lực không ngừng nghỉ, nhất định sẽ đạt được nhiều tựu hơn nữa trong sự nghiệp “trăm năm trồng người” của Thủ đô và của đất nước.